Από την Ελληνική πλευρά η πρώτη επίσημη απαίτηση, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Γεννάδιος, εκδηλώθηκε στα σκαλιά του Παρθενώνα στις 12 Μαΐου 1842.
Ο γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας, ο αξέχαστος Αλέξανδρος Ραγκαβής (1809-1892), πεζογράφος και καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απηύθυνε έναν ιστορικό λόγο που συγκίνησε και συνάρπασε τους επίσημους προσκεκλημένους και όλους τους ακροατές, τμήματα του οποίου αναφέρονται παρακάτω:
«…για κακή τύχη της Ελλάδας, πέρασε από αυτήν όχι κάποια φυλή Βανδάλων και Γότθων, όχι κάποιος ιερόσυλος και βάρβαρος στρατός κατακτητών της Ασίας, αλλά εκείνος που έτρεφε άκριτο ζήλο υπέρ της αρχαιότητας, εκείνος που ανήκε σε εξευγενισμένο και φωτισμένο έθνος, ο λόρδος Έλγιν, πρέσβης της Αγγλίας στην Τουρκία, ο οποίος (όπως έγραψε προς αιώνια καταδίκη του ο ποιητής των μεγάλων αισθημάτων και ευγενών ιδεών Βύρων), έπραξε ότι δεν έπραξαν οι Γότθοι».
«…σαν να ήταν ο νικητής που στιγματίζει τον εχθρό τον οποίο κατέβαλε, χάραξε το όνομα το δικό του και των βοηθών του σε μία από τις στήλες του απογυμνωμένου ναού. Αλλά όταν η Ελλάδα πήρε τα όπλα εναντίον των δυναστών και των αρπάγων και η Ακρόπολη πολιορκούνταν από τον ελληνικό στρατό, ποιος άραγε δαίμονας, ποια νέμεση, ποιος θεϊκός δάκτυλος οδήγησε την πρώτη βόμβα των ελληνικών πυροβόλων; Διότι η πρώτη βόμβα χτύπησε κατ’ ευθείαν τη στήλη και ξέπλυνε το μεγάλο αίσχος του Παρθενώνα και της Ελλάδας, αποκόπτοντας παραδόξως το όνομα του λόρδου».
«Η Αγγλία, φίλη των μεγάλων πράξεων, εάν δεν μπορεί να μεταφέρει ολόκληρο τον ναό στη γη της, και μαζί με αυτόν να μεταφέρει και τον γαλάζιο ουρανό, πάνω στον οποίο διαγράφεται κατάλευκος, και τη διάφανη ατμόσφαιρα μας μέσα στην οποία λούζεται, και τον λαμπρό ήλιο μας που τον ντύνει με χρυσάφι, στο υπερβόρειο κλίμα της, τότε, όπως άλλοτε βασιλιάδες και λαοί έδειχναν σεμνότητα στέλνοντας από τα πέρατα της οικουμένης ευλαβικά αφιερώματα προς τον Παρθενώνα και την Ακρόπολη, ας στείλει λοιπόν και η Αγγλία, ως φόρο σεβασμού της προς το λίκνο τούτο του πολιτισμού, τα κλεμμένα κοσμήματα του. Διότι αυτά, μακριά από τον ναό έχουν μόνο μικρή και μερική αξία, όπως και αυτός χωρίς εκείνα μένει κολοβός και άμορφος. Ας ενεργήσει λοιπόν η Αγγλία με περισσότερη γενναιοδωρία παρά ιδιοτέλεια, κατανοώντας τα αληθινά συμφέροντα της τέχνης, ας βοηθήσει ώστε ο ναός αυτός να γίνει και πάλι παγκόσμιο σπουδαστήριο των καλών τεχνών και γενικό υπόδειγμα του απόλυτα ωραίου, από το οποίο οι καλλιτέχνες θα αντλούν τις υψηλότερες εμπνεύσεις τους».
«Ας ελπίσουμε ότι τα ευγενικά αυτά λόγια, που αντηχούν στην καρδιά κάθε Άγγλου, θα βλαστήσουν κάποτε τον ωραίο καρπό τους και ας πιστέψουμε ότι οι εργασίες της ανέγερσης που με τόση επιτυχία εκτελούμε πάνω απ’ οτιδήποτε άλλο θα επιταχυνθούν και θα καταστήσουν πιθανή την εκπλήρωση των θερμότερων ευχών μας, που είναι τόσο δικές μας όσο και όλων των φίλων της τέχνης».
Ε.Φ.
